Gmina Wągrowiec | Starostwo Powiatowe w Wągrowcu

Gmina wiejska Wągrowiec

Wójt - Przemysław Majchrzak

Urząd Gminy Wągrowiec
ul. Cysterska 22
62-100 Wągrowiec
tel. 67 268 08 00
fax 67 268 08 03
wagrow@wokiss.pl
www.gminawagrowiec.pl

Gmina Wągrowiec położona jest ok. 60 km od Poznania w kierunku północnym, należy administracyjnie do województwa wielkopolskiego i Powiatu Wągrowieckiego. Gmina leży na tzw. „Szlaku Cysterskim” oraz „Szlaku Piastowskim”.

Etnograficznie przynależy do Pałuk, obejmujących północno-wschodnią część Wielkopolski. Prawie w całości wchodzi w obręb (wg Kondrackiego) makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego. Główna część pokrywa się z Pojezierzem Gnieźnieńskim (zwanym także Mogileńskim). Pod względem geomorfologicznym gmina leży na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, w Pasie Wysoczyzny Gnieźnieńskiej, na Równinie Wągrowieckiej, w środkowej części Pradoliny Wełny. W wartościach bezwzględnych wznosi się na wysokość 70–90 m n.p.m.

Z północy na południe przez teren gminy przebiega rynna polodowcowa, w której utworzyły się liczne jeziora m.in. Grylewskie, Bukowieckie, Kobyleckie, Durowskie, Łęgowskie, Wiatrowskie, Łekneńskie, Rgielskie oraz Toniszewskie i największe z nich Kaliszańskie (oba włączone do obszaru Natura 2000). Łącznie 15 jezior o powierzchni 1147,67 ha.

Krajobrazowo teren uzupełniają kompleksy leśne, które stanowią 20% powierzchni gminy. W tym leżący 4 km na zachód od Wągrowca, unikalny 31 hektarowy Rezerwat „Dębina”, w którym dominują liczne, ponad 270-letnie dęby, a wśród nich, ze względu na wiek i piękną sylwetkę, uznany za pomnik przyrody „Dąb Korfanty”.

Na terenie gminy znajduje się 421 obiektów zabytkowych, w tym 46 obiektów wpisanych do rejestru zabytków, z perłą na światową skalę – jednym z najstarszych w Polsce, drewnianym kościołem z 1373/74 r. w Tarnowie Pałuckim. Zaliczany do klasy „0”, charakteryzujący się unikalną późnorenesansową polichromią wnętrza, kościół pw. św. Mikołaja ze względu na swoją chronologię, walory historyczne i artystyczne został wpisany już w 1933 r. do rejestru zabytków.

wykopaliska archeologiczne w Tarnowie Pałuckim, bardziej znane jako łekneńskie (odkryto tu fundamenty klasztoru cysterskiego z połowy XII w. oraz fragmenty rotundy i pałacu z X/XI w.);
kościół parafialny w stylu neogotyckim z lat 1863–1866 oraz późnobarokowy dwór Grabowskich z końca XVIII w. w Grylewie;
pałac w Wiatrowie – pierwotnie dwór rodu Moszczeńskich, herbu Nałęcz, z drugiej połowy XVIII w., obudowany w 1856 r. skrzydłami w stylu gotyku romantycznego wraz z parkiem krajobrazowym;
jednonawowy, drewniany kościół konstrukcji zrębowej w Potulicach, zbudowany w 1728 r. z fundacji sędziego kcyńskiego Aleksandra Samuela Biegańskiego, wraz z rokokowym ołtarzem głównym z ok. 1778 r. i barokową chrzcielnicą w kształcie kielicha z XVII w.;
grobowiec rotmistrza wojsk napoleońskich Franciszka Łakińskiego (1767–1845) w Łaziskach. Grobowiec ma kształt piramidy i mierzy 11,5 m;
kościół pw. św. Piotra i Pawła z XVI w. w Łeknie oraz układ urbanistyczny Łekna;
wiatrak w Bracholinie;
rezerwat faunistyczny na obszarze jezior w Bracholinie, na którym występuje 139 gatunków ptaków, w tym 68 gatunków lęgowych. Spotkać tutaj można m.in. gęś gęgawę, kilka gatunków perkoza, rybitwę czarną, a nawet sowę błotną.

Dla osób spędzających aktywnie czas na rowerze polecić należy „Cysterski Szlak Rowerowy”, który rozpoczyna się w Tarnowie Pałuckim. Lubiącym wypoczynek nad wodą polecamy liczne jeziora. W ostoję ciszy zapraszamy rybaków, a plażowiczów na strzeżone plaże przy Jeziorze Kaliszańskim i Kobyleckim, z możliwością skorzystania ze sprzętu wodnego. Godne polecenia jest Jezioro Kaliszańskie, gdzie sprzyjające wiatry pozwalają uprawiać windsurfing i żeglarstwo.
Bogactwo lasów, jezior, ciekawe szlaki turystyczne oraz unikatowe zabytki stanowią szczególną zachętę do zwiedzenia tej gminy. Wiele ścieżek edukacyjnych pozwala przyswoić nowe wiadomości, samodzielnie sprawdzić się lub zweryfikować swoją wiedzę. Dodatkowym atutem gminy są gospodarstwa agroturystyczne zapewniające wypoczynek na wsi w bezpośrednim kontakcie z przyrodą.

Wszyscy przybywający spotkają się tutaj ze staropolską gościnnością mieszkańców, przychylnością władz samorządowych i pięknymi walorami ziemi wągrowieckiej.

Ciekawe miejsca

Bracholin – wiatrak typu holenderskiego z drugiej połowy XIX w. Zbudowano go z cegły, na wysokiej podmurówce kamiennej. Jego cechą charakterystyczną jest drewniana kopuła pokryta papą.

Bukowiec – miejsce masowej egzekucji 107 Polaków, rozstrzelanych 8 grudnia 1939 r. przez hitlerowców, w lesie w pobliżu wsi. 22 stycznia 1970 r. odsłonięto pamiątkowy kamień ku czci pomordowanych. W 66 rocznicę tych tragicznych wydarzeń, 10 września 2005 r. dokonano odsłonięcia i poświęcenia odrestaurowanego miejsca, postawiono krzyż i zamontowano tablicę z nazwiskami pomordowanych.

Danabórz – pozostałości ceglanej prostokątnej wieży mieszkalnej, zbudowanej przez rodzinę Danaborskich najprawdopodobniej w I poł. w XV w., w stylu późnogotyckim na fundamentach z kamieni eratycznch. Ruiny usytuowane na grodzisku stożkowym. We wsi znajduje się także dwór Szulczewskich z poł. XIX w. otoczony parkiem.

Grylewo – dwór późnobarokowy zbudowany w końcu XVIII wieku – rodziny Grabowskich, park krajobrazowy ze starymi dębami oraz rynnowe Jezioro Grylewskie w kształcie odwróconej litery „S”.
Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, parafialny w stylu neogotyckim z lat 1861–1866.

Łaziska – dwór zbudowany w trzeciej ćwierci XIX w. dla Emila Amousa. W bezpośrednim sąsiedztwie park krajobrazowy ze stawem. Grobowiec rotmistrza Franciszka Łakińskiego wraz z barokową kolumną z 1845 r. położony na niewielkim wzniesieniu przy drodze Wągrowiec – Gniezno. Ma postać 11,5-metrowej piramidy, wzniesionej na rzucie kwadratu (o boku 5 metrów) z ciosanych i gładzonych kamieni polnych. We wnętrzu znajdują się prochy Franciszka Łakińskiego (1767–1845), rotmistrza wojsk napoleońskich w latach 1804–1814, odznaczonego Orderem Virtuti Militari i francuskiej Legii Honorowej za udział w walkach narodowo-wyzwoleńczych. W pobliżu na kolumnie znajduje się metalowy koń – legenda głosi, że pochowano tam konia rotmistrza.

Łekno – kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, późnogotycki z XVI wieku.

Potulice – kościół pw. św. Katarzyny zbudowany w 1728 r. z fundacji Aleksandra Samuela Biegańskiego, sędziego kcyńskiego. Drewniany, jednonawowy, konstrukcji zrębowej. Ołtarz główny rokokowy z ok. 1778 r., a dwa boczne późnobarokowe z ok. 1728 r. Chrzcielnica kamienna, barokowa, w kształcie kielicha z drugiej połowy XVII w. Ambona i konfesjonał z połowy XVIII w. Dach jednokalenicowy, kryty gontem. Wieża od frontu, konstrukcji słupowej, zwieńczona baniastym hełmem gontowym z latarnią. Z boku nawy murowana kaplica w stylu neobarokowym rodziny Biegańskich (z ok. 1856 r.). Przed kościołem spoczywają zwłoki śp. Ludwika Ruteckiego ostatniego przeora O.O. Cystersów w Wągrowcu. W parku znajduje się świątynia grecka.

Przysieka – w dokumentach występuje od XIV w. Od XVI wieku wieś stanowiła własność rodziny Przysieckich, w XVIII w. Świnorskich i Guszczyńskich. Od 1818 r. do II wojny światowej należała do rodziny Moszczeńskich, którzy po zjeździe rodzinnym w 1912 r. założyli Związek Rodzinny Moszczeńskich. To właśnie dla tej rodziny wybudowano na początku XIX w. późnoklasycystyczny dworek. Ostatnią jego właścicielką w latach 30-tych XX w. była Melania Moszczeńska. Obecnie dwór stanowi własność prywatną jest odremontowany i w bardzo dobrym stanie.

Redgoszcz – pałac zbudowany w stylu renesansu francuskiego w 1886 r. Wieś Redgoszcz i pałac były własnością Władysława Janta-Połczyńskiego, prezesa Towarzystwa Łowieckiego, uczestnika Powstania Wielkopolskiego (był najstarszym uczestnikiem powstania z okolic Łekna).

Tarnowo Pałuckie – kościół pw. św. Mikołaja. Według obecnych badań dendrochronologicznych i historycznych to najstarszy drewniany kościół w Polsce. Stojący do dziś obiekt (II kościół) powstał w ostatniej ćwierci XIV w. Badania dendrochronologiczne drewna użytego do jego konstrukcji dowiodły, że ścięto je na przełomie jesieni/zimy 1373/1374 roku. W niewiele zmienionej formie (remonty przede wszystkim w XVII i XVIII w.) kościół ten przetrwał do dziś. W jego wnętrzu pod podłogą odkryto relikty fundamentów starszego kościoła/kaplicy (I kościół) z ok. poł. XIII w. Pierwszy znany z dokumentów proboszcz parafii tarnowskiej wymieniony jest w dokumencie z 1263 r. Obydwa kościoły (I i II) powstały około 1 km na południowy zachód od opactwa cysterskiego w Łeknie. Od XIII w. do kasaty klasztoru w 1835/1836 był on pod patronatem cystersów z Łekna a po translokacji opactwa z Łekna do Wągrowca – ok. 1392–1396 roku – cystersów wągrowieckich. Drugi kościół powstał po otrzymaniu przez cystersów łekneńskich przywileju od Kazimierza Wielkiego na założenia tam miasta na prawie magdeburskim. Restauracja i konserwacja tego obiektu miała miejsce w latach 1995–2001 oraz w roku 2011. W rzucie poziomym drugi (obecny) kościół tarnowski ma układ jednonawowy z nieco węższym, prosto zamkniętym prezbiterium, o wymiarach ok. 5,5 x 5,4 m i nawą główną zbudowaną na planie prostokąta, o wymiarach 9,35 x 8,99 m (pomiar zewnętrzny). Od strony północnej do prezbiterium przylega usytuowana asymetrycznie zakrystia o wymiarach 5,9 x 2,2 m, oświetlana dwoma okienkami. Od strony zachodniej znajduje się wieża wzniesiona na planie prostokąta o konstrukcji słupowo-ramowej i wymiarach 5,87 x 5,8 m. Wewnątrz znajduje się najwspanialszy w Polsce zespół polichromii, która zdobi całe wnętrze kościoła: nawę główną, prezbiterium i zakrystię oraz fragmentarycznie drzwi wejściowe do kościoła w kruchcie pod wieżą. Jest to wielowątkowa opowieść, w której zawarte są idee pobożności potrydenckiej, a jednocześnie echa mistyki duchowego ojca cystersów św. Bernarda z Clairvaux, teologiczne rozważania o Trójcy Świętej i obraz boskiej kosmogonii, wątki Maryjne i Chrystologiczne, wizji Sądu Ostatecznego, a także obrazkowe opowieści o świętych: Małgorzacie Antiocheńskiej i o jednym z najpopularniejszych świętych kościoła Wschodu i Zachodu – św. Mikołaju, a także przedstawienia świętych Kościoła powszechnego i polskiego, w tym głównych świętych zakonu cystersów i cysterek, a także przedstawienia angelistyczne. Zaprezentowany na niej program ikonograficzny jest połączeniem tradycyjnej religijności świeckiej i zakonnej uaktywnionej w nowy sposób przez zalecenia soboru trydenckiego, w tym tych, które dotyczyły nowych założeń wystroju wnętrz kościelnych i „świętych obrazów” oraz duchowości cysterskiej. Polichromia ta ma bardzo wielkie walory historyczne i artystyczne.

Wiatrowo – pałac z drugiej połowy XVIII w., pierwotnie dwór rodu Moszczeńskich, herbu Nałęcz, obudowany w 1856 r. skrzydłami w stylu gotyku romantycznego wraz z parkiem krajobrazowym.

Żelice – neobarokowy pałac Nieżychowskich z 1884 r.